Czym jest depresja sezonowa i jak sobie z nią radzić?

Depresja sezonowa lub zaburzenia afektywne sezonowe to rodzaj depresji związanej ze zmianami pór roku. Zwykle występuje o tej samej porze roku, najczęściej w okresie jesienno-zimowym. Oszacowano, że ponad 40% dorosłej populacji ma objawy tego zaburzenia takie jak: obniżony poziom energii, melancholijny nastrój i zwiększona potrzeba snu.

Czynniki zewnętrzne są pierwszymi „wyzwalaczami” depresji sezonowej, którą fizjologicznie tłumaczy brak równowagi hormonalnej. Jednak depresja sezonowa może wskazywać na inne, głębsze problemy psychologiczne lub zaburzenia psychiczne, takie jak: depresja endogenna (najczęściej dziedziczna), lęk i psychoza.

Co to jest depresja sezonowa?

Depresja sezonowa jest ściśle związana ze zmianami meteorologicznymi zachodzącymi po sezonie letnim i wymagającymi określonej adaptacji organizmu. Znajduje to również odzwierciedlenie w funkcjach psychologicznych, nie tylko w skracaniu dnia i mniejszej ilości słonecznych godzin, ale także w „atakach” wirusów, które mogą powodować infekcje i związany z nimi stres fizjologiczny.

Zmniejszona aktywność fizyczna, zaburzenia snu, niewłaściwa dieta i stres to bardzo często również przyczyny sezonowych zaburzeń afektywnych.

Zmiany w natężeniu i długości obecności światła dziennego przyczyniają się do depresji, powodując zaburzenie „zegara biologicznego”. Brak światła słonecznego wpływa na podwzgórze w mózgu, które jest odpowiedzialne za nastrój. Brak światła słonecznego prowadzi również do zwiększonego wydzielania melatoniny i zmniejszonego wydzielania serotoniny i dopaminy. Melatonina powoduje letarg, spowolnienie i zmniejsza energię, podczas gdy serotonina i dopamina są hormonami wyzwalającymi, które poprawiają nastrój i aktywują organizm.

Jak poważna może być depresja sezonowa, jak ją rozpoznać i kiedy należy zwrócić się o profesjonalną pomoc?
Nie wszyscy są podatni na depresję sezonową, ale znaczny odsetek osób jest wrażliwy na zmiany sezonowe i reaguje na nie gwałtownie, zwłaszcza osoby z genetyczną predyspozycją do depresji (depresja endogenna).

Głównymi objawami tego typu depresji są: zmęczenie, osłabienie, uczucie ciężkości nóg lub ramion, smutek, drażliwość, nadwrażliwość, złość, zwiększona potrzeba snu, wzmożenie lub utrata (i osłabienie) apetytu wraz ze wzrostem lub spadkiem masy ciała oraz inne objawy fizyczne lub psychiczne.

Jak leczyć depresję sezonową?

Istotne jest, aby nie lekceważyć zmian nastroju i poziomu energii, które mogą wystąpić w miesiącach jesienno-zimowych. Należy odpowiednio szybko zareagować. Jeśli depresja sezonowa nie jest odpowiednio leczona, objawy mogą się nasilić i pogorszyć i prowadzić do szeregu innych problemów psychologicznych, zaburzeń emocjonalnych, dysfunkcyjnych zachowań, obniżonej motywacji i produktywności, a w ciężkich przypadkach także do nasilenia: lęku, endogennej depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej.

Leczenie depresji sezonowej leży w gestii specjalisty, dlatego konieczna jest konsultacja z psychiatrą lub psychoterapeutą, który na podstawie objawów i obrazu klinicznego podejmie decyzję o planie leczenia. Opcje leczenia, które mogą być ze sobą powiązane, obejmują stosowanie leków przeciwdepresyjnych i przeciwlękowych, terapię światłem hiperpolaryznowym i psychoterapię.

Jak możemy zapobiegać objawom depresji sezonowej lub je łagodzić?

Praktyka kliniczna wykazała, że depresja sezonowa może wskazywać na głębsze zaburzenia psychiczne. Często osoby z predyspozycjami do innych chorób psychicznych mają wyraźne objawy depresji sezonowej. W takich przypadkach nie zawsze da się zapobiec sezonowym zaburzeniom afektywnym, ale zmieniając styl życia i sposób myślenia, objawy te można znacznie złagodzić.

Prawidłowe odżywianie, regularny sen i regularna aktywność fizyczna są bardzo ważne dla zachowania zdrowia psychicznego. Równie istotne jest pielęgnowanie zdrowego i pozytywnego sposobu myślenia oraz unikanie irracjonalnych przekonań, które prowadzą do wielu problemów emocjonalnych i psychologicznych - ponad 80% ludzi cierpi z powodu wyżej wymienionych problemów.

Rekompensata za brak światła w miesiącach jesiennych i zimowych jest jednym z ważnych zadań mających na celu zapobieganie sezonowej depresji. Terapia światłem hiperpolaryzowanym i koloroterapia prowadzą do stymulacji podwzgórza i przysadki mózgowej, optymalizując poziom serotoniny, dopaminy i melatoniny. Za nastrój, poczucie szczęścia i satysfakcji odpowiadają serotonina i dopamina. Przywrócenie tych hormonów do stanu równowagi pod wpływem światła hiperpolaryzowanego normalizuje nastrój i stabilizuje funkcje umysłowe takie jak koncentracja czy pamięć. Objawy lęku i sezonowej depresji stają się łagodniejsze lub zanikają.

Motywacja do działania i produktywność osiągają optymalny poziom i umożliwiają powrót do normalnych zajęć życiowych. Ponadto, zastosowanie światła hiperpolaryzowanego znacząco poprawia układ odpornościowy. Podczas sezonowej depresji układ odpornościowy ulega osłabieniu, stajemy się bardziej podatni na liczne infekcje i różne choroby. Wraz z normalizacją poziomu serotoniny i dopaminy, a także wyeliminowaniem objawów depresji i lęku, układ odpornościowy staje się na tyle silny, aby efektywnie reagować i skutecznie chronić przed wieloma chorobami.